Tổng quan phương pháp giáo dục Montessori: Đặc trưng, ưu điểm

Phương pháp Montessori do Tiến sĩ Maria Montessori phát triển là một phương pháp giáo dục khoa học, hiện đại, tôn trọng sự phát triển tự nhiên của trẻ, từ đó giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng. Đây là phương pháp đang được rất nhiều trường học, gia đình áp dụng trong việc giáo dục trẻ. Hãy cùng trường Quốc tế Song ngữ Học Viện Anh Quốc UK Academy khám phá chi tiết về phương pháp giáo dục này nhé!

Phương pháp Montessori là gì?

Phương pháp Montessori tập trung vào việc khai thác và phát triển tiềm năng sẵn có của mỗi bé trong một môi trường giáo dục cởi mở và thân thiện. Điểm đặc biệt của phương pháp này là trao quyền cho trẻ trong quá trình học tập. Điều này giúp trẻ tự tin khám phá và học hỏi theo cách riêng của mình. Các giáo viên dạy phương pháp Montessori phải được đào tạo chuyên sâu, và trong mỗi giờ học, giáo viên sẽ sử dụng các giáo cụ đặc biệt để hỗ trợ quá trình học.

Điểm nổi bật của phương pháp Montessori là sự tôn trọng cá tính riêng biệt của mỗi trẻ, kết hợp giữa sự tự lập và yếu tố kỷ luật. Phương pháp này chú trọng việc giáo dục kỹ năng sống, giúp trẻ bước vào cuộc sống với sự mạnh mẽ và trưởng thành. Đồng thời, cung cấp kiến thức thực tiễn, phù hợp với sự phát triển tự nhiên của tâm sinh lý trẻ, giúp trẻ tiếp cận cuộc sống một cách tự tin và chủ động.

>> Xem thêm: 10 tiêu chí vàng chọn trường mầm non cho con mà bố mẹ nên biết

5 lĩnh vực của phương pháp giáo dục Montessori

Montessori là một phương pháp giáo dục hiện đại và khoa học, được áp dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia phát triển trên thế giới. Phương pháp này không chỉ tập trung vào việc phát triển kiến thức mà còn tối ưu hóa sự phát triển toàn diện của trẻ. Montessori chuẩn quốc tế chú trọng đến 5 lĩnh vực quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện, bao gồm:

1. Phát triển giác quan

Phương pháp Montessori dành cho trẻ từ 0-6 tuổi tập trung vào việc phát triển các giác quan của trẻ, giúp trẻ học cách sử dụng các giác quan một cách hiệu quả từ cơ bản đến thành thục. Việc phát triển đồng thời 5 giác quan sẽ giúp trẻ học hỏi và thích ứng với môi trường xung quanh nhanh chóng và hiệu quả.

Trong phương pháp Montessori, các bài tập được thiết kế để trẻ sử dụng đầy đủ 5 giác quan, bao gồm thính giác (nghe), thị giác (nhìn), vị giác (nếm), khứu giác (ngửi), xúc giác (chạm) và cảm quan về không gian (vận động). Những hoạt động này giúp trẻ phát triển khả năng nhận thức và thúc đẩy tính chủ động trong việc khám phá thế giới xung quanh, khơi gợi sự sáng tạo và tò mò, từ đó giúp trẻ phát triển toàn diện.

2. Ngôn ngữ

Bằng cách khuyến khích trẻ sử dụng ngôn ngữ để thể hiện và bày tỏ bản thân, Montessori giúp trẻ phát triển khả năng giao tiếp và nhận thức ngôn ngữ từ rất sớm. Trẻ được hướng dẫn nhận biết mặt chữ, tô chữ và thực hành các hoạt động liên quan đến ngôn ngữ, tạo nền tảng vững chắc cho khả năng đọc – viết sau này.

Đặc biệt, ngôn ngữ không chỉ là một lĩnh vực riêng biệt mà bao trùm lên tất cả các hoạt động học tập khác, giúp trẻ linh hoạt trong tư duy và hình thành khả năng giao tiếp hiệu quả. Phát triển ngôn ngữ trong Montessori không chỉ tập trung vào từ vựng mà còn chú trọng đến khả năng tư duy sáng tạo và khả năng diễn đạt ý tưởng một cách rõ ràng

3. Toán học

Trong phương pháp Montessori, toán học được tiếp cận qua các công cụ cụ thể giúp trẻ hiểu và thực hành các khái niệm một cách trực quan. Trẻ không chỉ học cách nhận diện số mà còn làm quen với các phép tính cơ bản như cộng, trừ, nhân, chia thông qua các công cụ đặc biệt. Lĩnh vực toán học chú trọng đến việc phát triển tư duy logic, sự độc lập và khả năng giải quyết vấn đề của trẻ. Ngoài ra, Montessori cũng giúp trẻ hiểu về giá trị vị trí, phân tích số học, và các khái niệm đo lường như chiều dài, trọng lượng và dung tích, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển tư duy toán học sau này.

4. Văn hóa

Montessori còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển lĩnh vực văn hóa cho trẻ, mang đến những kiến thức phong phú về lịch sử, địa lý, khoa học và nghệ thuật, được thiết kế phù hợp với từng độ tuổi. Trẻ sẽ tiếp thu kiến thức qua các bài học trực quan, kết hợp với giáo cụ Montessori, giúp các em hiểu rõ vị trí của mình trong thế giới và khám phá môi trường xung quanh một cách sinh động, đầy màu sắc.

Nội dung phương pháp giáo dục Montessori văn hóa tạo điều kiện để trẻ được tìm hiểu về các quốc gia, động vật, thời gian, lịch sử, âm nhạc… từ đó mở rộng nhận thức, nuôi dưỡng lòng yêu thích khám phá và dễ dàng thích nghi với môi trường sống.

5. Thực hành cuộc sống

Thực hành cuộc sống là quá trình giúp trẻ tương tác với môi trường xung quanh, góp phần phát triển tính độc lập của trẻ mầm non. Trẻ sẽ học các kỹ năng tự phục vụ bản thân như mặc và cởi áo khoác, buộc dây giày, chuẩn bị đồ ăn, đồng thời tham gia vào các hoạt động chăm sóc môi trường như lau bụi trên lá, tưới cây hay dọn dẹp đồ đạc. 

Những bài học này giúp trẻ phát triển tính độc lập, sự tập trung, khả năng tự chủ, phối hợp và tự tin, đồng thời nâng cao nhận thức về bản thân. Đây là một phương pháp học tập hiệu quả và tiết kiệm, trẻ có thể thực hành bất cứ lúc nào và ở bất kỳ đâu với những đồ vật, sự vật đơn giản xung quanh.

6 Nguyên tắc của phương pháp giảng dạy Montessori

Montessori là một phương pháp giáo dục với những nguyên tắc đặc biệt, giúp trẻ phát triển toàn diện. Những nguyên tắc này không chỉ hỗ trợ quá trình học mà còn khuyến khích trẻ phát huy tối đa tiềm năng của mình. Mời các bậc phụ huynh cùng khám phá 6 nguyên tắc cơ bản của phương pháp Montessori để hiểu rõ hơn về cách thức dạy và học tại phương pháp này nhé!

1. Tôn trọng, không áp đặt trẻ

Montessori là một phương pháp giáo dục dựa trên nguyên tắc tôn trọng quyền tự do của trẻ trong việc lựa chọn cách học. Trong lớp học Montessori, trẻ được tự do chọn hoạt động phù hợp với nhịp độ phát triển của bản thân, đồng thời giúp phát triển khả năng tập trung và cá nhân hóa quá trình học. Trẻ không bị ép buộc, so sánh hay phải làm theo người khác.

Khi thầy cô và ba mẹ áp đặt suy nghĩ của mình lên trẻ, buộc trẻ phải làm theo ý muốn của người lớn, trẻ sẽ mất đi khả năng tư duy độc lập. Điều này trái với nguyên tắc Montessori. Do đó, nhiệm vụ của người lớn là tạo ra môi trường an toàn để trẻ tự do khám phá, học hỏi, từ đó phát triển sự tự lập và kích thích trí tuệ của trẻ một cách tự nhiên.

2. Học tập luôn đi đôi với thực hành

Cách hiệu quả nhất giúp trẻ vận dụng kiến thức đã học là tham gia vào các hoạt động thực tiễn. Trẻ thường học thông qua việc bắt chước những gì quan sát được. Do đó, giáo dục Montessori tập trung vào việc hướng dẫn trẻ cách thực hiện các nhiệm vụ, từ đó phát triển khả năng tự thực hiện chúng. Những kỹ năng này không chỉ giúp trẻ tự tin và chủ động, mà còn là tiền đề cho các em bước vào cuộc sống tương lai.

3. Không gây ảnh hưởng đến sự tập trung của trẻ

Khi trẻ đang say mê chơi với một món đồ chơi, bố mẹ không nên can thiệp trừ khi có lý do đặc biệt. Trẻ cần có không gian và thời gian để tập trung, khám phá những cách chơi mới và tự giải quyết các vấn đề trong quá trình chơi. Điều này giúp trẻ phát triển khả năng sáng tạo và tư duy độc lập.

4. Môi trường thân thiện, không tồn tại phần thưởng hay trừng phạt

Trong phương pháp giáo dục truyền thống, chúng ta thường dùng cách thưởng phạt để khuyến khích hoặc sửa chữa hành vi của trẻ. Khi trẻ mắc lỗi, thường có sự trừng phạt, la mắng hoặc so sánh với bạn bè để tạo động lực. Tuy nhiên, phương pháp Montessori không áp dụng việc thưởng hay phạt. Thay vì phạt, nếu trẻ làm sai, hãy hướng dẫn cách làm đúng một cách nhẹ nhàng. Hãy khích lệ sự nỗ lực và ghi nhận quá trình cố gắng của trẻ khi trẻ làm đúng, thay vì trao thưởng, khen ngợi. Chúng ta không nên đem ra so sánh mà nên tôn trọng sự phát triển riêng biệt của từng trẻ giúp trẻ nhận thức đúng sai mà không cảm thấy áp lực hay tổn thương.

Khích lệ và ghi nhận những cố gắng để các bé không bị tổn thương hay áp lực

5. Thiên nhiên là nguồn cảm hứng trẻ khám phá

Theo tiến sĩ Maria Montessori, thiên nhiên là một công cụ quan trọng giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh. Các hoạt động học tập ngoài trời với không khí trong lành, mang đến cho trẻ những trải nghiệm thú vị và kỳ diệu. Thay vì chỉ học trong lớp học, trẻ có cơ hội khám phá và tìm hiểu những kiến thức mới thông qua các cuộc phiêu lưu tự nhiên. Điều này không chỉ giúp trẻ cảm thấy hứng thú và vui vẻ, mà còn khơi gợi sự tò mò và khả năng khám phá thế giới một cách tự nhiên.

6. Giáo viên, ba mẹ chỉ là người hỗ trợ, đồng hành cùng trẻ

Trong phương pháp Montessori, trẻ được coi là trung tâm của quá trình học tập. Nhà trường và gia đình cần tập trung khai thác tiềm năng tự nhiên có sẵn ở trẻ. Trong đó, thầy cô và phụ huynh chỉ đóng vai trò hướng dẫn, khuyến khích và tạo cơ hội để trẻ tự học theo khả năng và sở thích cá nhân.

Thay vì áp đặt cách học của mình lên trẻ, ba mẹ và giáo viên nên đồng hành, trở thành người bạn cùng khám phá với trẻ. Trước khi phán xét đúng sai, chúng ta cần làm gương mẫu để trẻ tự nhìn nhận và học hỏi.

Người lớn cần phải duy trì sự cân bằng giữa việc không can thiệp quá sâu vào quá trình học của trẻ và việc không bỏ mặc trẻ. Việc quan sát, đưa ra gợi ý và hỗ trợ trẻ phát triển một cách tự nhiên sẽ giúp trẻ phát triển khả năng độc lập và tự tin trong hành trình học hỏi của mình.

Các mức độ phát triển của trẻ theo phương pháp giáo dục Montessori

Phương pháp Montessori phân chia sự phát triển của trẻ thành các giai đoạn có nét đặc trưng riêng và áp dụng những phương pháp giáo dục phù hợp, giúp trẻ phát triển toàn diện nhất có thể.

Giai đoạn 1: Từ 0 đến 6 tuổi

Trong giai đoạn này, trẻ học hỏi chủ yếu thông qua các giác quan, phát triển tính độc lập và hình thành nhân cách. Trẻ trải qua các “giai đoạn nhạy cảm” để phản ứng với môi trường xung quanh, đồng thời phát triển các kỹ năng cơ bản như trật tự, giác quan và các hành vi xã hội. Quá trình này góp phần quan trọng vào sự phát triển toàn diện của trẻ theo 5 lĩnh vực phát triển của trẻ mầm non, bao gồm thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm – xã hội và thẩm mỹ.

Giai đoạn 2: Từ 6 đến 12 tuổi

Trẻ bắt đầu có những thay đổi về tâm lý và sinh lý, học cách làm việc nhóm và phát triển trí tưởng tượng cũng như kỹ năng xã hội. Phương pháp Montessori giúp trẻ xây dựng tính tự lập và dễ dàng tiếp thu các nguyên tắc đạo đức. Đồng thời, phương pháp này còn tạo điều kiện để trẻ phát triển toàn diện theo 8 loại năng khiếu, bao gồm ngôn ngữ, logic – toán học, vận động, âm nhạc, không gian, giao tiếp, nội tâm và tự nhiên, giúp trẻ khám phá và phát huy thế mạnh của bản thân.

Giai đoạn 3: Từ 12 đến 18 tuổi (Giai đoạn thiếu niên)

Trẻ bước vào giai đoạn dậy thì, phát triển nhận thức bản thân, định hình giá trị và vai trò xã hội. Montessori tập trung vào việc xây dựng lòng tự trọng, phát triển tư duy phản biện và khuyến khích trẻ theo đuổi sở thích cá nhân.

Giai đoạn 4: Từ 18 đến 24 tuổi (Giai đoạn trưởng thành)

Trẻ chuẩn bị bước vào cuộc sống người lớn và Montessori trang bị cho trẻ các kỹ năng sống thiết yếu, hướng nghiệp, đồng thời giúp trẻ tự lập qua các hoạt động thực tế và định hướng cho tương lai.

So sánh phương pháp giáo dục Montessori và Reggio Emilia

Montessori và Reggio Emilia đều là hai phương pháp giáo dục sớm hiện đại, được nhiều chuyên gia đánh giá cao và áp dụng rộng rãi trên toàn cầu. Tuy nhiên, mỗi phương pháp mang lại những ưu điểm riêng biệt. Chúng ta hãy cùng so sánh và đánh giá hai phương pháp này để có cái nhìn rõ hơn nhé.

So sánh Montessori và Steiner

Montessori và Steiner là hai phương pháp giáo dục hiện đại, mang lại hiệu quả cao trong việc phát triển trẻ em ở giai đoạn giáo dục sớm. Mặc dù có nhiều điểm tương đồng, chúng vẫn có những khác biệt rõ rệt. Cùng khám phá sự giống và khác nhau của hai phương pháp này nhé!

Ưu điểm phương pháp Montessori và phương pháp giáo dục truyền thống

Ngoài ra, phương pháp Montessori còn có nhiều ưu điểm hơn so với phương pháp giáo dục truyền thống. Quý phụ huynh có thể tham khảo bảng so sánh dưới đây để hiểu rõ hơn về phương pháp giáo dục Montessori đặc biệt này.

Câu hỏi thường gặp về phương pháp Montessori

Tại sao Montessori xếp trẻ theo các nhóm tuổi?

Khác với lớp học truyền thống, phương pháp Montessori chia trẻ thành ba nhóm tuổi: nhóm mẫu giáo, nhóm từ 3 đến 6 tuổi và nhóm từ 6 đến 9 tuổi. Việc phân chia này giúp trẻ hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình học tập. Trẻ lớn hơn đóng vai trò là người hướng dẫn, chia sẻ kiến thức và dẫn dắt các bạn nhỏ hơn. Ngược lại, trẻ nhỏ sẽ học hỏi từ sự quan sát và nhận sự hỗ trợ từ các bạn lớn. Sự tương tác này tạo cơ hội phát triển cộng đồng và nuôi dưỡng lòng tự trọng cho trẻ.

Montessori phù hợp với trẻ em nào?

Phương pháp giáo dục Montessori đã được áp dụng thành công với trẻ em thuộc nhiều dân tộc, tôn giáo và tầng lớp xã hội khác nhau suốt gần 100 năm qua. Tuy nhiên, hiệu quả của phương pháp này vẫn phụ thuộc vào từng trẻ, bởi có những trẻ làm tốt hơn khi nhận được sự hướng dẫn của giáo viên.

Trẻ có năng khiếu đặc biệt có phù hợp với phương pháp Montessori không?

Phương pháp Montessori phù hợp với tất cả trẻ em trong việc học tập và vui chơi. Vì vậy trẻ có năng khiếu đặc biệt hoàn toàn phù hợp với phương pháp này, giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng của bản thân.

Áp dụng Montessori tại nhà có hiệu quả hay không?

Cha mẹ hoàn toàn có thể áp dụng phương pháp Montessori hiệu quả tại nhà nếu nắm vững các nguyên tắc và nội dung giáo dục của phương pháp này.

Nên áp dụng Montessori với trẻ ở giai đoạn nào là tốt nhất?

Áp dụng giáo án Montessori cho trẻ trong giai đoạn 3-5 tuổi sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất, vì đây là giai đoạn nền tảng giúp trẻ phát triển các kỹ năng và khả năng cho những năm tháng sau này.

Ba mẹ có thể tham khảo và cho con học tập theo phương pháp Montessori tại Hệ thống Trường Quốc tế Song ngữ Học viện Anh Quốc (UKA), nơi phương pháp giáo dục này được áp dụng một cách hiệu quả. Với môi trường học tập sáng tạo và linh hoạt, UKA giúp trẻ phát triển độc lập, tự tin và sáng tạo thông qua các hoạt động học tập thực tế, từ đó xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ.  

Bài viết trên đã giúp giải đáp câu hỏi Montessori là gì và cung cấp thêm thông tin liên quan đến phương pháp Montessori. Hy vọng rằng đây sẽ là nguồn tài liệu hữu ích giúp các bậc phụ huynh lựa chọn phương pháp giáo dục sớm phù hợp cho con mình.