Giáo dục giới tính cho trẻ cần lưu ý gì? Cách thực hiện hiệu quả

Các bậc cha mẹ thường e ngại khi đề cập đến các chủ đề về giới tính trước mặt con trẻ, cho rằng con còn quá nhỏ để hiểu hoặc chưa cần thiết phải biết. Tuy nhiên, điều này có thể khiến trẻ trở nên e dè, thiếu tự tin và khó cởi mở khi cần chia sẻ với bố mẹ về những vấn đề nhạy cảm trong quá trình trưởng thành.

Chính vì vậy, giáo dục giới tính ở độ tuổi mầm non, tiểu học và duy trì việc này đến khi các con lớn là vô cùng cần thiết. Trong bài viết này, UKA sẽ cung cấp cho phụ huynh những thông tin cần thiết về giáo dục giới tính cho trẻ ở từng giai đoạn cụ thể. 

Giáo dục giới tính là gì?

Giáo dục giới tính là quá trình dạy và học nhằm trang bị những kiến thức, kỹ năng và thái độ phù hợp với trẻ về giới tính. Nhờ đó, trẻ sẽ xây dựng những mối quan hệ xã hội dựa trên cốt lõi là sự tôn trọng lẫn nhau. 

Ngoài ra, nhờ vào giáo dục giới tính, trẻ sẽ hiểu được sức ảnh hưởng của những lựa chọn đối với bản thân và người khác. Thông qua đó, bé sẽ có sự cân nhắc kỹ lưỡng hơn trước khi đưa ra những quyết định quan trọng và có ảnh hưởng lớn. 

Giáo dục giới tính nên được tiến hành theo từng bước và có kế hoạch, định hướng rõ ràng. Đối với từng độ tuổi khác nhau, các em sẽ có những nhận thức và cách tiếp nhận khác biệt. Chính vì vậy, cha mẹ nên nghiên cứu kỹ lưỡng và lên kế hoạch giáo dục sớm và rõ ràng sao cho phù hợp với sự phát triển của trẻ. Từ đó, trẻ sẽ có kiến thức đầy đủ về giới tính mà không bị choáng ngợp hay khó chịu khi chia sẻ chúng với cha mẹ.

Vì sao cần giáo dục giới tính cho trẻ?

Tại Việt Nam, các bậc phụ huynh còn khá e ngại khi đề cập đến chủ đề giới tính trước mặt con trẻ. Chính vì vậy, các bé dễ có những quan điểm sai lệch, dẫn đến những quyết định sai lầm và để lại hậu quả nghiêm trọng về sau. Điều này nêu bật lên tầm quan trọng của việc giáo dục giới tính cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ:

Hiểu rõ vấn đề sinh lý của bản thân

Trong độ tuổi dậy thì, cơ thể sẽ có những thay đổi do sự phát triển của hoocmon. Và những biến đổi này sẽ có sự khác nhau ở bạn trai và bạn gái. Thông qua việc giáo dục giới tính cho trẻ, cha mẹ sẽ giúp các em trang bị những kiến thức cần thiết về những sự phát triển này. Nhờ đó, các bé sẽ học được cách chăm sóc bản thân cũng như có cách ứng xử tế nhị, phù hợp đối với bạn bè cùng trang lứa.  

Tránh xa tệ nạn

Dù ở bất cứ độ tuổi nào, trẻ đều đứng trước nguy cơ bị xâm hại và tổn thương bởi những người xung quanh. Nếu được trang bị kiến thức giáo dục giới tính đầy đủ, trẻ sẽ học được cách phân biệt sự tốt – xấu trong các mối quan hệ xã hội. Nhờ vậy, các em sẽ học được cách nói không với các cám dỗ cũng như chủ động bảo vệ bản thân khỏi những tệ nạn.

Giảm tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn

Trẻ thường có sự tò mò về giới tính cũng như sự khác biệt giữa nam và nữ, đặc biệt là ở độ tuổi vị thành niên. Chính vì vậy, tại Việt Nam vẫn thường xảy ra các vụ việc trẻ ở độ tuổi vị thành niên mang thai ngoài ý muốn. Đây chính là hậu quả khôn lường của việc không giáo dục giới tính cho trẻ đầy đủ và phù hợp. 

Khi được trang bị kiến thức về giới tính, trẻ hiểu rõ những rủi ro của quan hệ sớm và thiếu an toàn, từ đó biết cách bảo vệ bản thân khỏi nguy cơ mang thai ngoài ý muốn và các bệnh truyền nhiễm.

Nhận thức được giá trị của bản thân

Việc giáo dục giới tính giúp trẻ có cái nhìn đúng đắn về những thay đổi của cơ thể trong độ tuổi vị thành niên. Nhờ đó, trẻ sẽ nhận thức được đúng đắn giá trị của mình và tự tin hơn về bản thân. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu sự tự ti của trẻ cũng như giúp các em phân biệt được các mối quan hệ xã hội. Các em sẽ nhận biết được những mối quan hệ độc hại cũng như các kiến thức về quan hệ tình dục an toàn và lành mạnh. 

Biết cách phòng ngừa trước những nguy cơ xâm hại tình dục

Trẻ nhỏ, do chưa có đủ nhận thức và kỹ năng tự bảo vệ, dễ trở thành mục tiêu của những kẻ xấu lợi dụng. Thiếu kiến thức về an toàn cá nhân khiến các em rơi vào nguy cơ bị xâm hại mà không nhận ra. 

Vì vậy, ngoài phát triển 8 loại năng khiếu cho con, học toán tư duy…, các bậc phụ huynh cũng cần phải giáo dục giới tính cho trẻ đầy đủ để giúp các em có thể nhận biết các mối quan hệ không lành mạnh. Đồng thời, các em cũng sẽ biết cách phòng tránh và bảo vệ bản thân trước hành vi xâm hại, gây tổn thương đến bé.

Cách giáo dục giới tính cho trẻ em

Một số phương pháp giáo dục giới tính tinh tế mà các bậc phụ huynh có thể áp dụng:

Giáo dục từ sớm nhưng không được vội vã

Giáo dục giới tính là một phần quan trọng trong quá trình nuôi dạy trẻ, giúp con hiểu về cơ thể và thiết lập ranh giới cá nhân. Vì vậy, cha mẹ nên bắt đầu hướng dẫn từ sớm nhưng cần thực hiện một cách tự nhiên, phù hợp với độ tuổi. 

Nếu đang trong quá trình phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non thì không nên dạy trẻ đi quá sâu về vấn đề này. Nếu, những trẻ chưa sẵn sàng tiếp nhận vấn đề này, phụ huynh nên kiên nhẫn, tránh tạo áp lực để con cảm thấy thoải mái khi học hỏi.

Ngoài ra, khi giáo dục giới tính, ba mẹ cần phải rõ ràng, cụ thể và không tránh né, tránh khiến trẻ có những nhận thức sai lệch. Nhờ đó, việc chia sẻ và giáo dục giới tính giữa ba mẹ và con cái cũng trở nên dễ dàng và cởi mở hơn. 

Đơn giản hóa câu giải thích cho trẻ

Trước nay, việc giáo dục giới tính cho trẻ không quá phổ biến rộng rãi và không được nhiều phụ huynh áp dụng. Đặc biệt là khi có khoảng cách thế hệ giữa bố mẹ và các con, việc chia sẻ và giáo dục con về giới tính lại càng khó khăn và ngại ngùng hơn. 

Chính vì vậy, cha mẹ nên đơn giản hoá câu giải thích cho trẻ và truyền đạt kiến thức một cách ngắn gọn, súc tích. Việc này sẽ giúp các em hiểu sâu hơn về giới tính mà không cảm thấy khó chịu. Ngoài ra, phụ huynh cũng nên giữ một tâm thế thoải mái, cởi mở khi chia sẻ các kiến thức này với các con. Vì khi phụ khuynh ngại ngùng và tránh né, trẻ đồng thời cũng sẽ cảm thấy e ngại và khó chia sẻ cho cha mẹ khi có chuyện xảy ra.

Giáo dục giới tính cho trẻ qua sách báo, internet

Nhờ vào sự phát triển của internet, các bậc phụ huynh có thể giáo dục giới tính cho trẻ thông qua các trang báo phù hợp. Ngoài ra, hiện nay cũng có nhiều phim hoạt hình ngắn được thiết kế để giáo dục kiến thức cho các em nhỏ. Các bậc phụ huynh có thể tham khảo và cân nhắc giáo dục con thông qua các phim hoạt hình này vì chúng giúp trẻ tiếp nhận cởi mở hơn.

Sử dụng nhiều cách tiếp cận vấn đề tình dục

Thay vì chỉ tập trung vào một cách truyền đạt duy nhất, cha mẹ có thể linh hoạt sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để giúp trẻ hiểu đúng về vấn đề tình dục. Các cuộc trò chuyện trực tiếp, sách vở, phim tài liệu phù hợp với lứa tuổi hoặc những tình huống thực tế trong cuộc sống đều có thể trở thành công cụ hữu ích. Phụ huynh nên giúp con hiểu rằng tình yêu dựa trên sự tin tưởng, tôn trọng lẫn nhau. Đồng thời, trẻ cũng cần nhận thức rõ tác động của những lựa chọn cá nhân đối với bản thân và người khác, từ đó hình thành trách nhiệm và thái độ đúng đắn.

Giáo dục theo từng độ tuổi

Từng độ tuổi khác nhau sẽ có sự phát triển về tâm sinh lý cũng như khả năng nhận thức khác nhau. Giáo dục quá sớm hay quá trễ đều có thể đẩy bé đến những rủi ro rất lớn. Chính vì vậy, cha mẹ nên cân nhắc và chọn lọc thông tin sao cho phù hợp với lứa tuổi và khả năng nhận thức của trẻ.

Giáo dục giới tính cho trẻ ở độ tuổi nào?

Giáo dục giới tính là quá trình mà cha mẹ nên bắt đầu từ khi trẻ còn nhỏ và duy trì đến tuổi trưởng thành. Việc này sẽ giúp bé làm quen và cởi mở hơn để chia sẻ với cha mẹ khi con gặp các vấn đề về giới tính. Quá trình giáo dục giới tính nên được chia theo các giai đoạn:

Trẻ dưới 24 tháng

Ở giai đoạn đầu đời này, ba mẹ nên giúp trẻ nhận biết và gọi tên các bộ phận trên cơ thể. Đây là một việc rất quan trọng và cần thiết cho việc giáo dục giới tính về sau. Chúng giúp bé nhận biết và dễ dàng giao tiếp với bố mẹ trong trường hợp chấn thương hay bị xâm hại. 

Bên cạnh đó, việc giúp bé nhận thức được sự khác nhau giữa nam và nữ là vô cùng cần thiết. Các bé nên được xây dựng một cái nhìn cởi mở về giới tính cũng như xem việc tò mò cơ thể của mình là bình thường. Tuy nhiên, cha mẹ cần đảm bảo rằng trẻ nhận thức cơ thể của mình là riêng tư và không ai có thể chạm vào, trừ những trường hợp cần thiết.

Trẻ mẫu giáo: 2 – 4 tuổi

Trẻ ở độ tuổi này đã định nghĩa được việc sinh sản là quá trình tinh trùng và trứng gặp nhau và tạo thành em bé ở tử cung của mẹ. Nếu trẻ tò mò và muốn biết thêm, cha mẹ có thể chia sẻ cho bé các câu chuyện về sinh sản hay những phim hoạt hình phù hợp về quá trình này. Tuy nhiên, cha mẹ cần kiểm tra kỹ lưỡng và chắt lọc thông tin trước khi chia sẻ với con về vấn đề này. 

Về cơ bản, sự tò mò của trẻ ở độ tuổi này là quá trình tạo ra em bé, hay quá trình con được sinh ra. Chính vì thế, cha mẹ nên cân nhắc kỹ lưỡng về lượng thông tin chia sẻ với trẻ để tránh con bị choáng ngợp và cảm thấy không thoải mái. 

Đây cũng là độ tuổi phù hợp để cha mẹ giáo dục con về sự riêng tư, tầm quan trọng của việc kiểm soát người chạm vào cơ thể mình. Trẻ nên hiểu rằng cơ thể của mình là riêng tư, và chỉ có bố mẹ hoặc nhân viên y tế (trong trường hợp cần thiết, với sự đồng ý của trẻ và có mặt của người giám hộ) mới được chạm vào. Và nếu có ai chạm vào trẻ mà bản thân con không cảm thấy thoải mái, thì bé cần phải nói trực tiếp với bố mẹ.

>> Xem thêm: 10 tiêu chí vàng chọn trường mầm non cho con bố mẹ cần biết

Trẻ em tuổi đi học: 5 – 8 tuổi

Cha mẹ nên cho trẻ biết về các xu hướng tính dục cũng như việc tôn trọng các nhu cầu thể hiện xu hướng tính dục khác nhau. Ngoài ra, với các định nghĩa như quyền riêng tư, ảnh khoả thân hay sự tôn trọng, cha mẹ nên giải thích rõ ràng và đúng đắn với trẻ. 

Tuy nhiên, đối với một số trẻ, việc dậy thì sớm có thể xảy ra khi bé mới 10 tuổi. Chính vì vậy, ngoài tập trung vào 5 lĩnh vực phát triển của trẻ mầm non, cha mẹ nên dạy trẻ các kiến thức cơ bản về cách giữ vệ sinh và chăm sóc cơ thể. Ngoài ra, cha mẹ cần phải cho trẻ biết về những thay đổi trong cơ thể ở tuổi dậy thì và những biến đổi này là bình thường. 

Với sự tò mò của mình, trẻ có thể sẽ tìm hiểu thêm trên các phương tiện truyền thông như di động hay máy vi tính. Thay vì nghiêm cấm trẻ, cha mẹ nên hướng dẫn con cách tìm hiểu sao cho an toàn và phù hợp. 

Trước tuổi thiếu niên: 9 – 12 tuổi

Trẻ từ 9 đến 12 tuổi đã có những thay đổi nhỏ bên trong cơ thể của mình cũng như khả năng tiếp nhận cũng tốt hơn. Bên cạnh những kiến thức về tuổi dậy thì, cha mẹ cũng nên cho các con biết về tình dục và những căn bệnh lây truyền qua con đường này. Bên cạnh đó, cách tránh thai an toàn cũng như cách sử dụng công cụ tránh thai cũng là kiến thức rất quan trọng. 

Trẻ trong độ tuổi này nên có nhận thức rõ ràng về mối quan hệ tốt và xấu cũng như cách tránh xa các mối quan hệ độc hại. Đặc biệt, khi ở độ tuổi này, các con đã được tiếp xúc nhiều hơn với các phương tiện truyền thông. Chính vì vậy, cha mẹ nên hướng dẫn con cách sử dụng mạng xã hội an toàn cũng như những hậu quả khi lưu truyền các văn hoá phẩm không phù hợp. 

Ngoài ra, nhận thức của trẻ ở độ tuổi này thường dễ bị chi phối bởi các phương tiện truyền thông và mạng xã hội. Các cha mẹ nên xây dựng cho con cách tiếp nhận thông tin có chọn lọc. Nhờ đó, con sẽ có thể đánh giá tính đúng đắn cũng như có góc nhìn cởi mở, phù hợp đối với các vấn đề giới tính.

>> Xem thêm: Các phương pháp dạy học tích cực hiệu quả

Thanh thiếu niên: 13 – 18 tuổi

Đây là độ tuổi cực kì nhạy cảm của các em khi con bắt đầu tò mò hơn về giới tính. Điều này khiến em dễ trở thành nạn nhân cho những kẻ xấu muốn dụ dỗ các con vào con đường tệ nạn. Chính vì vậy, cha mẹ nên đồng hành cũng như chia sẻ thẳng thắn và thoải mái với con, đặc biệt là giai đoạn thanh thiếu niên (15 – 18 tuổi)

Đối với nữ, trẻ nên được giáo dục về chu kỳ kinh nguyệt cũng như những hệ quả khôn lường khi quan hệ sớm, mang thai ngoài ý muốn. Ngoài ra, việc cha mẹ giải thích cho con trẻ về các tác hại của chất kích thích, bia rượu là rất quan trọng. Điều này giúp trẻ có cái nhìn đúng đắn về các chất độc hại này thay vì xem nó như một cách thể hiện sự trưởng thành của mình.

>> Xem thêm: Top 5 trường tiểu học song ngữ TPHCM chất lượng, uy tín

Giáo dục giới tính cho bé gái có giống với bé trai không?

Các em đều được trang bị những kiến thức cơ bản về giới tính, bình đẳng giới, cách xây dựng mối quan hệ lành mạnh, an toàn. Tuy nhiên, về cơ bản, chương trình giáo dục giới tính cho bé gái và bé trai là hoàn toàn khác nhau. Chính vì vậy, khi tiến hành giáo dục giới tính cho trẻ, cha mẹ nên chú ý đến những điểm khác biệt này để lựa chọn thông tin phù hợp. 

Đối với các bé gái, trẻ nên được hướng dẫn kỹ lưỡng về chu kỳ kinh nguyệt cũng như cách chăm sóc bản thân trong những ngày này. Ngoài ra, các bé gái cũng nên được giáo dục về quá trình sinh sản cũng như cách bảo vệ bản thân. Ở độ tuổi dậy thì, các bé gái có xu hướng tự ti về bản thân, dễ bị trêu chọc và bắt nạt. Lúc này, bố mẹ nên ở cạnh động viên và giúp trẻ hiểu được giá trị của bản thân và học cách yêu bản thân mình hơn ở giai đoạn này. 

Còn đối với các bạn trai, con sẽ có nhu cầu khám phá nhiều hơn và dễ rơi vào những cám dỗ và các mối quan hệ không lành mạnh. Bố mẹ nên định hướng trẻ quan tâm đến sức khoẻ sinh lý của bản thân và gia đình, đồng thời, tránh xa các mối quan hệ không lành mạnh. Bé cũng nên được giáo dục đầy đủ về vấn đề xuất tinh và quá trình sinh sản của con trai. Đồng thời, tinh thần trách nhiệm và tình dục lành mạnh cũng là những kiến thức rất quan trọng đối với bé trai.  

>> Xem thêm: Phương pháp Montessori là gì? Phân tích chi tiết

Giáo dục giới tính tuy không quá quen thuộc nhưng là một kiến thức rất quan trọng đối với trẻ. Cha mẹ nên đồng hành và định hướng cho trẻ về các vấn đề giới tính ngay từ khi còn nhỏ. Hi vọng, thông qua bài viết bài, các bậc cha mẹ đã có được những thông tin cần thiết để giúp trẻ bảo vệ bản thân tốt hơn.